Hiểu về cán cân thanh toán của Việt Nam

Cán cân thanh toán là một thuật ngữ khá phổ biến trong kinh tế mà các bạn đã được học trong môi trường đại học. Tuy nhiên, trong thực tế thì tính ứng dụng của nó lại rất hạn chế với đại đa số mọi người do đặc thù chỉ áp dụng cho các phân tích vĩ mô. Mặc dù vậy, trong những thời điểm nhất định, việc hiểu đúng về cán cân thanh toán lại giúp ích rất nhiều cho chúng ta trong việc dự báo tình hình kinh tế đất nước, dự báo biến động tỷ giá và những hành động khác có thể sẽ được NHNN thực hiện. Do đó, trong bài này mình xin được tóm lược những yếu tố chính về Cán cân thanh toán, còn chi tiết các bạn có thể đọc thêm ở các bài viết  khác trên các trang chuyên ngành.

1. Định nghĩa

Cán cân thanh toán quốc tế (Balance of Payment – BOP) là bảng cân đổi hay bảng đối chiếu giữa các khoản thu, chi bằng ngoại tệ của một nước với nước ngoài trong một thời kỳ hay tại một thời điểm nhất định (vào ngày cuối quý hoặc cuối năm – thường rơi vào ngày 31/12 hàng năm).

Tỷ giá sử dụng để tính toán trên BOP là USD, được lấy theo tỷ giá trung tâm được NHNN công bố. Trong trường hợp với ngoại tệ khác thì sẽ được quy đổi chéo qua VND và từ VND lại quy đổi qua USD.

Tham khảo thêm tại đây

2. Các thành phần của Cán cân thanh toán quốc tế.

Cán cân thanh toán quốc tế bao gồm các thành phần chính như sau:

– Cán cân vãng lai hay Tài khoản vãng lai (Current Balance, Current Account – CA): Đây là tài khoản ghi lại những giao dịch về hàng hóa, dịch vụ cùng một số chuyển khoản. Đối với cán cân vãng lai CA, khi CA thặng dư có nghĩa là quốc gia tích lũy tài sản ròng so với nước ngoài, ngược lại, khi CA thâm hụt có nghĩa là quốc gia vay ròng từ bên ngoài.

– Cán cân vốn và tài chính (Capital and financial account – KA): Tài khoản này ghi lại những giao dịch về tài sản thực và tài sản chính. Tài khoản vốn và tài chính có ý nghĩa đặc biệt, đó là dòng vốn vào trừ cho dòng vốn ra. Một cán cân KA thặng dư có nghĩa là dòng vốn vào lớn hơn dòng vốn ra, hay năm đó người nước ngoài sở hữu thêm tài sản hay cho vay ròng đối với trong nước.

– Lỗi và sai sót (Omission and Mistake – OM): Trong quá trình ghi nhận số liệu sẽ phát sinh các lỗi và sai sót do việc thu thập và tổng hợp dữ liệu. OM có thể đến từ một số nguyên nhân sau:

+ Doanh nghiệp và người dân nắm giữ ngoại tệ ở dạng tiền mặt là căn nguyên chính của các sai số.

+ Buôn lậu xuyên biên giới dẫn tới số liệu thống kê không chính xác.

+ FDI giải ngân thấp hơn thống kê, đây là sai sót trong thống kê.

+ Hiện tượng đào hối khi tội phạm rửa tiền chia nhỏ các khoản tiền và chuyên ra nước ngoài.

+ Những ghi chép về những khoản thanh toán hoặc hóa đơn được thực hiện vào những thời điểm khác nhau, địa điểm khác nhau và phương pháp khác nhau.

Nói chung, sai sót là một yếu tố khách quan trong ghi nhận thống kê, nhưng nếu hoạt động thống kê và kiểm soát tốt thì tỷ lệ này sẽ phải thấp.

– Cán cân tổng thể (Overall Balance – OB): Cán cân tổng thể dùng để phản ánh toàn bộ giao dịch kinh tế ròng của người cư trú và không cư trú trong kì, bao gồm cả hàng hóa, dịch vụ, các khoản đầu tư dài hạn, các khoản đầu tư ngắn hạn, các khoản viện trợ không hoàn lại cho mục đích đầu tư, các khoản viện trợ được xóa…

Công thức:                                              OB = CA + KA + OM

Tuy nhiên, trong thực tế thì không thể ghi nhận được OM mà chỉ ghi nhận được OB nên chỉ có thể tình toán gián tiếp

– Cán cân bù đắp chính thức (Official Financing Balance – OFB): Cán cân bù đắp chính thức là sự thể hiện nghịch dấu với cán cân tổng thể, thể hiện lượng dự trữ ngoại tệ mà NHNN tiến hành tăng giảm để bù đắp trong kỳ. Nếu cán cân tổng thể dương thì cán cân bù đắp chính thức là âm, nghĩa là NHNN đã tiên hành mua vào ngoại tệ và ngược lại.

3. Tác động của BOP đến dự báo và điều tiết