GDP (viết tắt của Gross Domestic Product) là giá trị thị trường của tất cả hàng hóa và dịch vụ cuối cùng được sản xuất ra trong phạm vi một quốc gia trong một khoảng thời gian (quý/năm). Tăng trưởng kinh tế có thể được hiểu là tăng trưởng quy mô GDP trong khoảng thời gian (một quý/năm).
1. GDP danh nghĩa – GDP cố định (hay thực tế) là gì?
- GDP danh nghĩa (Nominal GDP): Chính là giá trị sản lượng hàng hoá và dịch vụ tính theo giá hiện hành. Có nghĩa là tổng của lượng hàng hoá và dịch vụ được sản xuất ra trong một năm nhân với giá của hàng hoá và dịch vụ ấy trong năm đó. Tuy nhiên, trong nền kinh tế thị trường một năm có hàng nghìn mức giá biến động lên xuống khác nhau đối với mỗi sản phẩm hay dịch vụ. Vì vậy, chúng ta phải sử dụng phương pháp bình quân gia quyền để tính ra mức giá chung của mỗi sản phẩm, dịch vụ.
- GDP thực tế (Real GDP): Là giá trị sản lượng hàng hoá và dịch vụ hiện hành của nền kinh tế được đánh giá theo mức giá cố định của năm cơ sở (năm gốc). Có nghĩa là tổng của lượng hàng hoá và dịch vụ được sản xuất ra trong một năm nhân với giá cố định của các hàng hoá và dịch vụ ấy trong năm gốc. Khi tính GDP năm gốc chúng ta phải điều chỉnh lạm phát để thấy được ý nghĩa của việc tăng trưởng GDP ngoài tăng giá đơn thuần.
2. Các cách tính GDP danh nghĩa?
Có rất nhiều cách tính GDP khác nhau nhưng trong đó phổ biến nhất là ba cách: tính theo phương pháp chi tiêu, phương pháp theo thu nhập và phương pháp sản xuất.
- Phương pháp chi tiêu
Tổng sản phẩm quốc nội của một quốc gia là tổng số tiền mà các hộ gia đình trong quốc gia đó chi mua các hàng hóa cuối cùng.
GDP (Y) = tiêu dùng (C) + đầu tư (I) + chi tiêu chính phủ (G) + cán cân thương mại (xuất khẩu (X) – nhập khẩu (M)).
Trong đó:
– Tiêu dùng – Consumption (C) gồm những khoản chi cho tiêu dùng cá nhân của các hộ gia đình về hàng hóa và dịch vụ.
– Đầu tư – Investment (I) là tổng đầu tư của tư nhân ở trong nước. Nó bao gồm các khoản chi tiêu của doanh nghiệp về trang thiết bị và nhà xưởng hay sự xây dựng, mua nhà mới của hộ gia đình.
– Chi tiêu Chính phủ – Government Purchases (G) bao gồm các khoản chi tiêu của chính phủ cho các cấp chính quyền từ TW đến địa phương như chi cho quốc phòng, luật pháp, đường sá, cầu cống, giáo dục, y tế,… Chi tiêu chính phủ không bao gồm các khoản chuyển giao các khoản trợ cấp cho người tàn tật, người nghèo,…
– Xuất khẩu ròng – Net Exports (NX)= Giá trị xuất khẩu (X)- Giá trị nhập khẩu (M)
- Phương pháp thu nhập hay phương pháp chi phí
Tổng sản phẩm quốc nội bằng tổng thu nhập từ các yếu tố tiền lương (wage), tiền lãi (interest), lợi nhuận (profit) và tiền thuê (rent); đó cũng chính là tổng chi phí sản xuất các sản phẩm cuối cùng của xã hội.
GDP = W + R + i + Pr + Ti + De
Trong đó:
– W là tiền lương
– R là tiền cho thuê tài sản
– i là tiền lãi
– Pr là lợi nhuận
– Ti là thuế gián thu ròng
– De là phần hao mòn (khấu hao) tài sản cố định
- Phương pháp sản xuất
Tổng sản phẩm trong nước bằng tổng giá trị tăng thêm theo giá cơ bản của tất cả các ngành kinh tế cộng với thuế sản phẩm trừ đi trợ cấp sản phẩm.
GDP = Tổng giá trị tăng thêm theo giá cơ bản + Thuế sản phẩm – Trợ giá sản phẩm
Trong đó:
– Giá trị tăng thêm theo giá cơ bản = Giá trị sản xuất theo giá cơ bản – Chi phí trung gian theo giá người mua.
– Thuế sản phẩm: là khoản phải nộp khi người sản xuất (hoặc người nhập khẩu) đưa sản phẩm vật chất và dịch vụ vào lưu thông dưới bất kỳ hình thức nào như: bán, chuyển nhượng,…. Như vậy đối tượng của thuế đánh vào sản phẩm không bao gồm thành phẩm tồn kho. Thuế sản phẩm bao gồm cả thuế nhập khẩu. Thuế sản phẩm gồm:
+ Thuế VAT (gồm VAT hàng nội địa và VAT hàng nhập khẩu);
+ Thuế nhập khẩu (không bao gồm VAT hàng nhập khẩu); là thuế đánh vào hàng hóa sản xuất ở nước ngoài nhưng được đưa vào sử dụng trong nước.
– Trợ cấp sản phẩm: là trợ cấp tính trên một đơn vị hàng hoá và dịch vụ khi chúng được tạo ra hoặc nhập khẩu. Trợ cấp sản phẩm gồm có trợ cấp nhập khẩu, trợ cấp xuất khẩu và trợ cấp sản phẩm khác.
Cách tính này đúng chuẩn mực Liên Hợp Quốc và được Việt Nam áp dụng từ năm 2010, nói chung phương pháp này nên được chú ý là vì số liệu được tổng cục thống kê công bố định kỳ, có thể giúp các bạn dựa vào đó mà lấy số liệu dự báo dễ dàng hơn.
3. Cách đo lường tăng trưởng GDP.
- Cách tính GDP hàng năm?
GDP là một chỉ số quan trọng đối với những ai muốn xem xét tình hình vĩ mô, và chúng ta muốn biết nền kinh tế thế nào qua thời gian thì việc quan trọng nhất đó là tính được GDP năm, dựa trên các báo cáo quý.
Mặc dù vậy, do khác nhau trong hệ thống tính toán GDP ở các nước khác nhau khiến các bạn có thể hiểu nhầm, trong trường hợp này mình sẽ so sánh khác nhau giữa cách tính của Việt Nam và Mỹ.
- Cách Mỹ đo lường và công bố
+ Bước 1: tính tăng trưởng GDP theo quý (QoQ)
Tăng trưởng GDP quý = (GDP quý này/GDP quý trước)-1
+ Bước 2: chuyển đổi tăng trưởng GDP quý qua tăng trưởng GDP theo năm (YoY)
Tăng trưởng GDP năm = (1 + Tăng trưởng GDP quý)^4 – 1
Tốc độ hàng năm tương đương với tốc độ tăng trưởng trong một năm nếu GDP tiếp tục tăng với tốc độ hàng quý trong ba quý nữa (hoặc cùng tốc độ bình quân).
Do đó, khi Mỹ công bố GDP quý và đổi ra năm thì họ đang tính cho 4 quý kế tiếp dựa trên số liệu quý hiện tại. Ví dụ:
Tăng trưởng GDP quý 2 của Mỹ = (16, 324.3 – 16,177.3) / 16,177.3 = .0091 = 0.91% (tỷ lệ theo quý). Khi quy đổi ra theo số năm sẽ là: Tăng trưởng GDP năm = (( 1 + .0091 ) ^ 4)-1 = .0369 = 3.69% (tỷ lệ theo năm)
Khi so sánh tăng trưởng với Mỹ chúng ta cần cẩn thận trong phương pháp tính nhé, ví dụ như quý 2/2020 Mỹ công bố GDP năm -32,9%, thì có thể quy đổi ra -9,54% nếu theo phương pháp tính của Việt Nam.
- Cách Việt Nam đo lường và công bố
Việt Nam không so sánh quý này với quý trước mà sử dụng công thức tăng trưởng so với cùng kỳ (YoY) trong tính tăng trưởng quý.
Tính tăng trưởng GDP theo quý (QoQ)
Tăng trưởng GDP quý = (GDP quý này/GDP cùng kỳ quý trước)-1
Đối với số năm thì cũng tính tương tự nhưng dùng số trung bình.
+ Chú ý ký hiệu
– YoY (Year-over-year): là kiểu so sánh trên sơ sở hàng năm, tức so sánh năm này so với cùng kỳ năm trước đó.
– QoQ (Quarter on quarter): là đo lường sự thay đổi giữa quý tài chính này so với quý trước đó.
– APR (Annual percentage rate – Tỷ lệ phần trăm hàng năm): là tỉ lệ phần trăm tăng so với số gốc ban đầu, cái này dùng để tính và công bố số liệu GDP của Mỹ do nếu công bố theo YoY hoặc QoQ thì sẽ rất nhỏ (do tăng trưởng thấp nhiều năm).
4. Tăng trưởng GDP âm là gì?
Tăng trưởng GDP âm là sự suy giảm suy giảm quy mô của nền kinh tế so với cùng kỳ năm trước, có thể là tăng trưởng quý âm hoặc tăng trưởng năm bị âm. Tăng trưởng GDP âm phần lớn do hoạt động công nghiệp – dịch vụ bị thu hẹp hoặc nông bị mất mùa (với nước có tỷ trọng nông nghiệp cao), làm gia tăng tỷ lệ thất nghiệp.
Quý 3/2021, GDP Việt Nam tăng trưởng âm 6.17% và là mức giảm sâu nhất kể từ khi Việt Nam tính và công bố GDP quý đến nay.
5. GDP Việt Nam quý 4/2021 tăng trưởng bao nhiêu để đạt mục tiêu 3.5-4% như các tổ chức dự báo?
Chúng ta sẽ áp dụng cách tính GDP theo phương pháp sản xuất để dự phóng GDP năm 2021 xem kết quả như thế nào nhé:
Nguồn: Lão Trịnh tổng hợp (số màu “green” là không ước lượng vì không có dữ liệu)
Để dự phòng thì chúng ta đi tính các khoản mục chiếm tỷ trọng cao nhất và hay biến động nhất của GDP để ra số nhé, đặc biệt là Dịch vụ và Công nghiệp.
Hình: Thay đổi tăng trưởng các ngành trong Quý 3/2021
- Cơ cấu ngành dịch vụ, gồm ba mảng chính:
– Dịch vụ tiêu dùng: bán buôn – bán lẻ, nhà hàng, khách sạn, dịch vụ sửa chữa, thương nghiệp…
– Dịch vụ sản xuất: giao thông vận tải, bưu chính viễn thông, tài chính, tín dụng, …
– Dịch vụ công cộng: khoa học công nghệ, giáo dục, y tế, văn hóa, thể thao…
Theo dữ liệu thống kê, nhóm dịch vụ tiêu dùng và dịch vụ sản xuất chiếm tỷ trọng cao, ở đây lại có sự phân hóa khá lớn. Theo báo cáo 9 tháng 2021, ngành bán buôn-bán lẻ giảm 3,1% so với cùng kỳ năm trước, làm giảm 0,3 điểm phần trăm trong tốc độ tăng tổng giá trị tăng thêm của toàn nền kinh tế; ngành vận tải kho bãi giảm 7,79%, làm giảm 0,47 điểm phần trăm; ngành dịch vụ lưu trú và ăn uống giảm 23,18%, làm giảm 0,57 điểm phần trăm. Ngành y tế và hoạt động trợ giúp xã hội đạt tốc độ tăng cao nhất với mức tăng 21,15%, đóng góp 0,26 điểm phần trăm; hoạt động tài chính, ngân hàng và bảo hiểm tăng 8,37%, đóng góp 0,45 điểm phần trăm; ngành thông tin và truyền thông tăng 5,24%, đóng góp 0,32 điểm phần trăm.
Vậy thì, sau giãn cách các dịch vụ sẽ hồi phục nhành gồm: bán buôn-bán lẻ (tăng 5-7%), ngành vận tải kho bãi (2-3%), y tế vẫn tăng tốt (15-18%), tài chính-ngân hàng và bảo hiểm (6-8%), thông tin và truyền thông (5-6%), còn dịch vụ ăn uống và lưu trú khả năng vẫn chưa quá tốt nếu dịch bệnh chưa được kiểm soát tốt (giảm 5%). Như vậy, ước lượng sơ bộ khu vực này có thể đóng góp được khoảng 1.57 phần trăm vào GDP.
- Cơ cấu ngành công nghiệp
Trong cơ cầu ngành công nghiệp thì công nghiệp chế biến, chế tạo chiếm tỷ trọng cao nhất, sau đó tới sản xuất và phân phối điện, ngành khai khoáng, ngành xây dựng.
Theo báo cáo 9 tháng 2021, ngành công nghiệp chế biến, chế tạo là động lực tăng trưởng của toàn nền kinh tế với tốc độ tăng 6,05%, đóng góp 1,53 điểm phần trăm vào tốc độ tăng tổng giá trị tăng thêm của toàn nền kinh tế. Ngành sản xuất và phân phối điện tăng 5,24%, đóng góp 0,2 điểm phần trăm. Ngành khai khoáng giảm 7,17%, làm giảm 0,27 điểm phần trăm do sản lượng dầu thô khai thác giảm 6% và khí đốt tự nhiên giảm 17,6%. Ngành xây dựng giảm 0,58%, làm giảm 0,04 điểm phần trăm.
Như vậy, quý 4/2021 mở cửa thì hầu hết các ngành này đều tăng trưởng nhanh hơn nữa và có thể đóng góp khoảng 2.8 điểm phần trăm vào GDP.
- Mảng nông nghiệp:
Mảng này cơ bản sẽ tăng trưởng vì thế mạnh của Việt Nam vẫn là Nông-Lâm-Ngư nghiệp, nhưng mức tăng sẽ bị giới hạn bởi năng lực sản xuất và nhu cầu giới hạn.
Giá các mặt hàng thủy sản, nông nghiệp, lâm nghiệp dự báo sẽ tăng nhanh hơn và mảng này sẽ tăng trưởng trở lại trong quý 4/2021. Do đó, mảng này dự báo sẽ đóng góp khoảng 0.3-0.46 điểm phần trăm vào GDP.
- Thuế sản phầm trừ trợ cấp sản phầm: không có số liệu cụ thể nhưng mảng này thưởng có tỷ trọng ổn định khoảng hơn 9% và mức tăng trưởng chỉ quanh dưới 1%, do đó đóng góp không đáng kể và nằm trong sai lệnh dự báo.
5. Kết luận
Tăng trưởng GDP quý 4/2021 được dự báo đâu đó ở khoảng 5%, và tăng trưởng GDP năm 2021 được dự báo ở mức 2.8-3% thấp hơn mức Bộ KH-ĐT kỳ vọng và thấp hơn nhiều so với số của nhiều tổ chức đã dự báo trước đây.
Con số tăng trưởng này còn phụ thuộc vào việc kiểm soát dịch bệnh và đẩy mạnh đầu tư công mảng xây dựng hạ tầng, tuy nhiên để có đột phá vượt khỏi con số trên thì coi bộ phải là nổ lực rất lớn.
Mặc dù vậy, chúng ta vẫn tin răng Việt Nam sẽ có một năm 2022 cực kỳ sáng, mức tăng trưởng có thể quay trở lại mức 6-7%;
Nguồn: Lão Trịnh
Tham khảo: [at url=”https://www.fool.com/knowledge-center/how-to-calculate-the-annual-growth-rate-for-real-g.aspx”]Cách tính GDP[/at]
